Oosit Ve Embriyoların Fertilitenin Korunması Amaçlı Dondurulması
Embriyo Dondurma
Embriyoların dondurularak saklanması ve ihtiyaç halinde çözülerek gebelik eldesi amaçlı kullanılması dünyada ve ülkemizde faaliyet gösteren ÜYTE merkezlerinde uzun yıllardır rutinde başarılı olarak uygulanan bir yöntem ve yaklaşımdır. Embriyo dondurma çözme ve taze embriyo transferi sonrası elde edilen canlı doğum oranları benzerdir. Uzun süreli sonuçları hakkında yeterli veri mevcuttur ve dondurulmuş embriyolar kullanılarak elde edilen canlı doğumlarda normal popülasyon ya da taze embriyo transferi sonrası olan canlı doğumlara kıyasla artmış anomali riski bildirilmemiştir.
Embriyo dondurma yaklaşımının fertilitenin korunması amaçlı olarak tercih edildiği durumlarda önemle vurgulanması gereken nokta, dondurulacak embriyoların her iki partnere de ait olduğu ve daha sonraki bir tarihte tedavi amaçlı olarak kullanılabilmelerinin her iki partnerin de onayına bağlı olduğudur.
Oosit (yumurta) Dondurma
Embriyo dondurma yakın zaman öncesine kadar fertilitenin korunması amaçlı olarak önerilen ve uygulanan yegâne yaklaşım iken, özellikle son yıllarda vitrifikasyon adı verilen dondurma yönteminin beraberinde getirdiği yüksek canlılık oranları sayesinde yumurta dondurma yaklaşımı da yaygınlaşarak 2013 yılından itibaren rutin fertilite koruyucu yöntem ve uygulamalar arasında yerini almıştır (1). Yumurta dondurma, dondurulan yumurtaların saklanması ve kullanılması aşamalarında kararın tamamen kadın partnerde olması, dolayısı ile kadının fertilite kararlarında otonomisinin sağlanması bakımından son derece önemlidir ve imkân dahilinde tercih edilmelidir.
Üremenin korunması amaçlı yumurta dondurma işlemi Türkiye’de;
1. Kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücresine zarar veren tedaviler ve/veya üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak ameliyatlar öncesinde (endometrioma vb.),
2. Düşük over rezervi (DOR) olup henüz doğurmamış veya aile öyküsünde erken menopoz öyküsü olan kadınlarda uygulanmaktadır.
Kanser hastalarında yumurta dondurma işlemi sonrası yumurtalarını kullanmak üzere dönen hastalarda transfer başına düşen canlı doğum oranları 31-35 yaşındaki hastalarda %21-44 olarak bildirilmiştir (2–4). Henüz gebelik düşünmediği için üremesini korumak isteyen (sosyal ya da elektif oosit dondurma) ya da kanser dışı medikal nedenle yumurta donduran hastalarda yapılan bir çalışmada 38 yaşından genç kadınlarda yapılan işlemlerde, dondurularak saklanan ortalama 8 yumurtanın çözme sonrası kullanımı ile yaklaşık %46’lık ve 15 ile 20 arası yumurtası dondurulan kadınlarda %70-80 civarı bir gebelik oranı elde edilebileceği bildirilmektedir (5,6).
Günümüzde yumurta dondurma sonrası artmış herhangi bir obstetrik veya perinatal risk bildirilmemiştir (7).
Embriyo ve Yumurta Dondurma Protokolleri
Yumurta toplama işlemi için rutin uygulamada stimülasyon protokolüne adetin 2-3. günü başlanarak yaklaşık 10-11 günlük bir hormon tedavisi sonrası yumurtalar uygun büyüklüğe eriştiğinde olgunlaştırma ya da çatlatma iğnesi yapılıp 36 saat sonra yumurta toplama işlemi yapılmaktadır. Eğer yumurta dondurma işlemi yapılacaksa olgun yumurtalar dondurulur. Embriyo dondurma işlemi yapılacaksa toplanan yumurtalar sperm ile döllendikten sonra embriyo gelişiminin 3. ya da 5. günü gelişen iyi kalitedeki embriyolar dondurulur.
Özellikle estrojen duyarlı kanser hastaları embriyo ve yumurta dondurma için kullanılan tedavilerlerin güvenilirliği ve zamanlaması ile ilgili endişeler yaşamaktadırlar. Günümüzde yumurta toplama için kullanabildiğimiz daha flexible ve daha güvenilir overyan stimulasyon protokolleri mevcuttur. Zaman kısıtlaması olan hastalarda çoğu zaman bu uygulamalara siklus gününden bağımsız olarak başlanıp, tedavi hastanın cerrahisi ile kemoterapi/radyoterapi arasındaki kısa sürede tamamlanır. Bu sayede hastanın tedavisinde de gecikme yaşanmaz. Aromataz inhibitörlerinin tedaviye eklenmesi ile de vücuttaki estrojen seviyesi en düşük seviyede tutularak tümörün ilerlemesi ya da tekrarlaması riskinden korunmuş olunur.
Referanslar:
1. Mature oocyte cryopreservation: A guideline. Fertil Steril. 2013;99(1):37–43.
2. Rodriguez-Wallberg KA, Marklund A, Lundberg F, Wikander I, Milenkovic M, Anastacio A, et al. A prospective study of women and girls undergoing fertility preservation due to oncologic and non-oncologic indications in Sweden–Trends in patients’ choices and benefit of the chosen methods after long-term follow up. Acta Obstet Gynecol Scand. 2019;98(5):604–15.
3. Martinez M, Rabadan S, Domingo J, Cobo A, Pellicer A, Garcia-Velasco JA. Obstetric outcome after oocyte vitrification and warming for fertility preservation in women with cancer. Reprod Biomed Online. 2014 Dec 1;29(6):722–8.
4. Druckenmiller S, Goldman KN, Labella PA, Fino ME, Bazzocchi A, Noyes N. Successful Oocyte Cryopreservation in Reproductive-Aged Cancer Survivors. Obstet Gynecol. 2016 Mar 1;127(3):474–80.
5. Doyle JO, Richter KS, Lim J, Stillman RJ, Graham JR, Tucker MJ. Successful elective and medically indicated oocyte vitrification and warming for autologous in vitro fertilization, with predicted birth probabilities for fertility preservation according to number of cryopreserved oocytes and age at retrieval. Fertil Steril. 2016 Feb 1;105(2):459-466.e2.
6. Rienzi L, Cobo A, Paffoni A, Scarduelli C, Capalbo A, Vajta G, et al. Consistent and predictable delivery rates after oocyte vitrification: An observational longitudinal cohort multicentric study. Hum Reprod. 2012;27(6):1606–12.
7. Cobo A, Serra V, Garrido N, Olmo I, Pellicer A, Remohí J. Obstetric and perinatal outcome of babies born from vitrified oocytes. Fertil Steril. 2014;